Εισαγωγή στη γλωσσολογία (Α' εξάμηνο, 711004)

Βασικές αρχές, μέθοδοι και κλάδοι της Γλωσσολογίας. Η πολυσημία της "γλώσσας". Η γλώσσα των ζώων. Γλώσσα και εγκέφαλος. Φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, σημασιολογία. Γλώσσα και ύφος. Φεμινιστική γλωσσολογία. Γλώσσα και λογοτεχνία. Λεξικογραφία.

• Διδάσκων: Ιντζίδης Βαγγέλης

Σημασιολογία (Β' εξάμηνο, 711103)

Εισαγωγή στη Σημασιολογία: γλωσσολογικοί και φιλοσοφικοί προβληματισμοί σχετικά με τη φύση της σημασίας. Αναφορά και σημασία. Λέξη: λέξημα, ένταση-έκταση σημασίας, σχέσεις μεταξύ λεξημάτων (συνωνυμία, ομωνυμία, υπωνυμία, αντωνυμικότητα). Δομισμός (η σημασία στο σύστημα: αξία, σημασιακά πεδία, σημασιολογικά χαρακτηριστικά). Ανάλυση σε συστατικά – πρωτοτυπική σημασία. Ευρύτερες γλωσσικές μονάδες: Λογική πρόταση – γλωσσική πρόταση – εκφώνημα. Περιβάλλον και σημασία.

• Διδάσκων: Γιάνναρης Θανάσης

Πραγματολογία (Δ' Εξάμηνο, 714108)

H Πραγματολογία ως κλάδος της Γλωσσολογίας μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι ομιλητές χρησιμοποιούν τη γλώσσα σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις, προκειμένου να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένους επικοινωνιακούς στόχους. Στο πλαίσιο του μαθήματος εξετάζονται βασικά ζητήματα Πραγματολογίας όπως οι γλωσσικές πράξεις, τα συνομιλιακά υπονοήματα, η δείξη, η γλωσσική ευγένεια και η δομή της συνομιλίας καθώς και οι εφαρμογές τους στη γλωσσική εκπαίδευση.

• Διδάσκουσα: Μπέλλα Σπυριδούλα

Κειμενογλωσσολογία (Ε' εξάμηνο, 715105)

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η γλωσσολογική ανάλυση των κειμένων (προφορικών και γραπτών, λογοτεχνικών και μη), καθώς και της ευρύτερης διάστασης του λόγου. Στόχος είναι η εξοικείωση με τις αρχές και τις μεθόδους ανάλυσης των κειμένων σε διαφορετικά περιβάλλοντα επικοινωνίας (π.χ. συνομιλία, αφήγηση, ΜΜΕ, νομικός και πολιτικός λόγος, διαφημίσεις κ.λπ.). Συγκεκριμένα, αναλύονται οι αρχές της επικοινωνίας, οι σχέσεις κειμένου και περικειμένου, τα κειμενικά είδη (θεωρία και τύποι), οι μηχανισμοί συνοχής, η διαφοροποίηση γραπτού-προφορικού και αφηγηματικού-μη αφηγηματικού λόγου, οι παράγοντες κειμενικότητας, καθώς και οι ποικίλες κειμενικές ενδείξεις και σχέσεις. 

• Διδάσκουσα: Γούτσος Διονύσης 

Κοινωνιογλωσσολογία (Β' εξάμηνο, 712104)

Το μάθημα παρουσιάζει τη μελέτη της κοινωνικής διάστασης της γλώσσας και ενδιαφέρεται να αποκαλύψει τον τρόπο παραγωγής και κατανόησης του κοινωνικού νοήματος συγκεκριμένων γλωσσικών επιλογών, τις προϋποθέσεις και τις ενδεχόμενες συνέπειές του. Εξετάζονται οι κοινωνικοί παράγοντες που εμπλέκονται στη διαμόρφωση και τη χρήση του γλωσσικού συστήματος: ο ρόλος που παίζουν στις γλωσσικές επιλογές των ομιλητών/τριών στοιχεία της ταυτότητάς τους (π.χ. η ηλικία, το φύλο, η μόρφωση, το επάγγελμα, η ιδεολογία κλπ.), της ταυτότητας του/της ακροατή/τριας (π.χ. αν είναι ιεραρχικά «ανώτερος/η»), της περίστασης της επικοινωνίας (π.χ. η επισημότητά της). Εξετάζονται επίσης πώς, μέσω της γλωσσικής δραστηριότητας, επηρεάζονται ή όχι στοιχεία και διαστάσεις της ίδιας της κοινωνικής οργάνωσης και των αναπαραστάσεών της.

• Διδάσκων: Γούτσος Διονύσης

ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ

717008 (Ζ’ Εξάμ.) Θεωρία Λογοτεχνίας

Διδάσκουσα: Πέγκυ Καρπούζου

Εισαγωγή στη Θεωρία της Λογοτεχνίας. Η έννοια της λογοτεχνίας. Επισκόπηση σύγχρονων θεωριών του 20ού αιώνα: Φορμαλισμός, Νέα Κριτική, Δομισμός, Σημειωτική, Αναγνωστικές θεωρίες, Μαρξιστική Κριτική, Ψυχαναλυτική Κριτική, Πολιτισμική Κριτική. Οι βασικοί όροι και έννοιες κάθε θεωρητικής σχολής εξετάζονται κριτικά και μέσα από θεωρητικά δοκίμια (R. Barthes, U. Eco, R. Jakobson, M. Bakhtin, V. Shklovsky, C.Lévi-Strauss, κ.ά.). Ενδεικτική εφαρμογή της αφηγηματικής τυπολογίας του G. Genette στο μυθιστόρημα του Στρατή Τσίρκα, Ακυβέρνητες Πολιτείες.

ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

718115 (Η’ Εξάμ.) Η πρόσληψη Ρώσων Συγγραφέων στη Νεότερη Πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας)

Διδάσκουσα: Μαρία Νικολοπούλου

Το μάθημα αποσκοπεί στην ενδεικτική παρουσίαση της πρόσληψης της ρωσικής πεζογραφίας, όπως αναδεικνύεται από το έργο νεοελλήνων πεζογράφων του τέλους του 19ου και μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Το μάθημα θα εστιάσει σε δύο περιόδους: Στην περίοδο 1880-1910 και στη περίοδο  του Μεσοπολέμου.

Το ενδιαφέρον των Ελλήνων συγγραφέων και λογίων της περιόδου 1880-1910 για τους Ρώσους πεζογράφους του 19ου αιώνα (Τουργκένιεφ, Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Τσέχωφ) είναι βιβλιογραφικά τεκμηριωμένο. Έλληνες που ζούσαν και εργάζονταν στη Ρωσία λειτούργησαν ως πολιτισμικοί διαμεσολαβητές και μεταφραστές. Επιπλέον, το ενδιαφέρον του γαλλικού και γερμανικού τύπου για τους συγγραφείς αυτούς  οδηγεί σε μεταφράσεις τους μέσω των γαλλικών ή τα γερμανικών. Οι Έλληνες πεζογράφοι προσλαμβάνουν στοιχεία της θεματικής και τεχνικής των Ρώσων ομολόγων τους, ανάλογα με τον ορίζοντα προσδοκιών τους.  Αντίστοιχα, στη διάρκεια του Μεσοπολέμου και υπό την επίδραση των επαναστατικών ιδεών Ρώσοι συγγραφείς που συνδέονται με τις ιδέες αυτές μεταφράζονται στα ελληνικά και αποτελούν πρότυπο για νεοέλληνες πεζογράφους.