Μαθήματα Βυζαντινής Φιλολογίας 2022-2023

Α-Λ       Θ. Αντωνοπούλου

Τα είδη της βυζαντινής γραμματείας. Σύντομη ιστορία των βυζαντινών σπουδών. Βασικά βοηθήματα και εγχειρίδια. Ανάγνωση αντιπροσωπευτικών κειμένων. Φροντιστηριακές ασκήσεις.

Μ-Ω      Ι. Πολέμης

Θα παρουσιαστούν συνοπτικά οι βυζαντινές σπουδές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, τα σημαντικότερα εγχειρίδια και σειρές των βυζαντινών σπουδών. Θα διδαχθούν κάποια κείμενα εισαγωγής στην κοσμοθεωρία του Βυζαντίου. Εισαγωγή και πρακτικές ασκήσεις στην Παλαιογραφία.

Μ-Ω     Ι. Πολέμης (φροντιστήριο)

Α-Λ     Θ. Παπαδοπούλου (φροντιστήριο)

Μ-Ω       Θ. Αντωνοπούλου

Ανάγνωση αντιπροσωπευτικών κειμένων, ιδίως ομιλητικής, για εξάσκηση των φοιτητών στην μετάφραση και εμπέδωση της ύλης του Α΄ εξαμήνου.

Α-Λ      Ι. Πολέμης

Ανάγνωση των δύο βίων του οσίου Μελετίου του νέου. Φροντιστηριακές ασκήσεις για την εμπέδωση της διδασκαλίας του α εξαμήνου.

Α-Λ      Ι. Πολέμης (φροντιστήριο)

Μ-Ω     Γ. Πιτσινέλης (φροντιστήριο)

Μ. Λουκάκη

Ιστοριογραφία της μέσης βυζαντινής περιόδου με έμφαση στον 11ο και τον 12ο αιώνα:  Θα μελετηθούν συγκριτικά επιλεγμένα αποσπάσματα των εξής ιστοριογράφων: Μιχαήλ Ψελλού, Μιχαήλ Ατταλειάτη, Νικηφόρου Βρυέννιου, Άννας Κομνηνής, Ιωάννη Ζωναρά Νικήτα Χωνιάτη, Κωνσταντίνου Μανασσή.

Δ. Καλαμάκης

Ιστοριογραφία και χρονογραφία στο Βυζάντιο. Η διάκριση των ειδών.

Παλαιότερες και σύγχρονες απόψεις. Μελέτη αντιπροσωπευτικών κειμένων από

τους ιστορικούς της πρωτοβυζαντινής περιόδου. Μεθοδολογικά-Βιβλιογραφικά.

Γ. Πιτσινέλης

Επισκόπηση της εξέλιξη της ελληνικής γραφής από τον 4^ο έως τον 15^ο μ.Χ. αιώνα. Εισαγωγή στην επιστήμη της κωδικολογίας. Με τη βοήθεια αντιπροσωπευτικών δειγμάτων ελληνικής γραφής, οι φοιτητές θα ασκηθούν στην ανάγνωση βυζαντινών χειρογράφων.

Θ. Παπαδοπούλου - Χ. Μεσσής

Εισαγωγή στον βίο και τον πολιτισμό των Βυζαντινών. Προβληματική, πηγές, μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Θα αναγνωσθούν επιλογές από βυζαντινά κείμενα που ανήκουν σε διαφορετικά γραμματειακά είδη. Η εξέταση θα συμπεριλαμβάνει τα διδαγμένα κείμενα, τα οποία θα μεταφραστούν και θα σχολιαστούν στη διάρκεια των παραδόσεων. Θα χρησιμοποιηθεί το βιβλίο του Αμφιλόχιου Παπαθωμά, Αρχαία και μεσαιωνικά κείμενα σε παπύρους, όστρακα, πινακίδες και πρώιμες περγαμηνές (430/420 π.Χ. – αρχές 9ου αι. μ.Χ), Αθήνα 2019.

Γ. Πιτσινέλης

Η εξέλιξη του είδους. Κοντάκιο και κανών. Ρυθμοτονικό μέτρο. Αντιπροσωπευτικά κείμενα, με έμφαση στον Ακάθιστο Ύμνο και τον Κανόνα του Ακαθίστου.

Κ. Παΐδας

Το μάθημα έχει εισαγωγικό χαρακτήρα και συνιστά επισκόπηση της βυζαντινής υμνογραφίας. Θα παρουσιαστεί η γένεση και η εξέλιξη του είδους με ιδιαίτερη έμφαση στη μελέτη του κοντακίου και του κανόνος. Θα εκτεθούν τα χαρακτηριστικά εκάστου είδους (δομή, μέτρο, κ.λπ.), καθώς και τα κύρια γνωρίσματα της ποιητικής τέχνης των σημαντικότερων εκπροσώπων τους. Θα μελετηθούν και θα αναλυθούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της πρώιμης και μέσης βυζαντινής περιόδου και θα επισημανθούν εκδοτικά ζητήματα επί των εξεταζόμενων αποσπασμάτων.

Γ. Πιτσινέλης

Η εξέλιξη του είδους. Κοντάκιο και κανών. Ρυθμοτονικό μέτρο. Αντιπροσωπευτικά κείμενα, με έμφαση στον Ακάθιστο Ύμνο και τον Κανόνα του Ακαθίστου.

Χ. Μεσσής

Αξιοποίηση κειμένων της βυζαντινής γραμματείας ως πηγών για τη μελέτη του βυζαντινού πολιτισμού. Παρουσίαση των συγγραφέων, των έργων τους και του ιστορικού πλαισίου εντός του οποίου δρουν. Ανάπτυξη, μέσω των πηγών, διαφόρων όψεων του ιδιωτικού και δημόσιου βίου των Βυζαντινών. Σχολιασμός της ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας. Συζήτηση για τις σύγχρονες τάσεις των βυζαντινών σπουδών. Στο πλαίσιο του μαθήματος δίδεται η δυνατότητα σε περιορισμένο αριθμό φοιτητών, που εκδηλώνουν ενδιαφέρον, να αναλάβουν την εκπόνηση φροντιστηριακής εργασίας υπό την καθοδήγηση του καθηγητή.

Ι. Πολέμης

Οι δυο βασιλικοί λόγοι του Θεοδώρου Μετοχίτη. Δομή, ρητορικές τεχνικές, προβλήματα χρονολόγησης και ιστορικής ερμηνείας.

Κ. Παΐδας

Εισαγωγή στη βυζαντινή (πολιτική) ρητορική με έμφαση στο γραμματειακό είδος του κατόπτρου ηγεμόνος. Θα παρουσιαστούν και θα αναλυθούν αντιπροσωπευτικά κείμενα του είδους (Ἔκθεσις Κεφαλαίων Παραινετικῶν του Αγαπητού Διακόνου, Κεφάλαια Παραινετικὰ και Ἑτέρα Παραίνεσις του ψευδο-Βασιλείου Α΄). Στόχος του μαθήματος είναι αφενός η μύηση των φοιτητών στην πολιτική θεωρία της βυζαντινής αυτοκρατορίας και αφετέρου η ανάδειξη του πώς η ρητορική υπηρετεί πρακτικώς τους στόχους της πολιτικής θεωρίας. Τα εν λόγω κείμενα θα συνεξεταστούν και με τις Νεαρές του Λέοντος Στ΄ του Σοφού.

Μ. Λουκάκη

Μιχαήλ Ψελλού, Χρονογραφία: Τα πορτραίτα των αυτοκρατόρων. Στο μάθημα θα μελετηθούν επιλεγμένα αποσπάσματα από τη Χρονογραφία του Μιχαήλ Ψελλού, που αντικατοπτρίζουν τις απόψεις του συγγραφέα για τον ιδανικό ηγεμόνα, τις αιτίες και τις συνέπειες των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά την εποχή του, καθώς και την προσωπική του εμπλοκή στα πολιτικά πράγματα.

ή ΜΦΒ04 Φιλολογία στο Βυζάντιο

Δ. Καλαμάκης

Παιδεία και εκπαίδευση κατά την βυζαντινή περίοδο. Αντιπροσωπευτικά κείμενα, με έμφαση στα λεξικά και στις γραμματικές.

ή ΜΦΒ09 Αγιολογία

Κ. Παΐδας

Επισκόπηση του γραμματειακού είδους της Αγιολογίας. Τα είδη των αγιολογικών κειμένων και οι σημαντικότεροι συγγραφείς αγιολογικών έργων. Η γλώσσα και το ύφος των αγιολογικών κειμένων. Τα πρόσωπα των αγιολογικών κειμένων. Η αξία των αγιολογικών κειμένων ως ιστορικών πηγών και ως πηγών για τη μελέτη του βυζαντινού βίου και πολιτισμού. Ανάγνωση και σχολιασμός επιλεγμένων αποσπασμάτων από διάφορα αγιολογικά κείμενα. Οι φοιτητές/φοιτήτριες του σεμιναρίου της Αγιολογίας θα κληθούν υπό την καθοδήγηση του διδάσκοντος να συγγράψουν εργασία, βάσει της οποίας -λαμβανομένης υπ'  όψιν και της συνολικής τους συμμετοχής στο σεμινάριο- θα βαθμολογηθούν.

ή ΜΦΒ10  Θεολογική -  Φιλοσοφική Γραμματεία

Θ. Παπαδοπούλου (Φιλοσοφική Γραμματεία)

Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου θα εξετασθούν ζητήματα ταυτότητας, όπως αυτά προβάλλουν μέσα από τις πηγές. 

Θα μελετηθούν κείμενα από διαφορετικά γραμματειακά είδη, ώστε να αναδειχθεί σφαιρικότερα το θέμα 

του αυτοπροσδιορισμού των Βυζαντινών. 

Η αξιολόγηση των συμμετεχόντων στο σεμινάριο θα γίνει με εκπόνηση εργασιών (5-10 σελίδων). 

ή  ΜΦΒ12 Κοσμική Ποίηση

Χ. Μεσσής

Το σεμινάριο προσφέρει μια γενική εικόνα της βυζαντινής κοσμικής ποίησης, των ειδών, των χαρακτηριστικών 

και των σημαντικότερων εκπροσώπων της με έμφαση στην ποιητική παραγωγή 

των μέσων βυζαντινών χρόνων (10ος – 12ος αιώνας). Οι φοιτητές καλούνται, 

μέσω προφορικής και γραπτής εργασίας, να ασχοληθούν με την ποιητική παραγωγή 

ορισμένων αντιπροσωπευτικών λογίων της συγκεκριμένης περιόδου.