Δημήτρης Αγγελάτος 

Η παράδοση είναι οργανωμένη σε τρία Μέρη (Α’-Γ’), καθένα από τα οποία αποτελείται από ορισμένο αριθμό ενοτήτων. Στην παράδοση θα αναλυθούν συστηματικά οι έξι άξονες αναφοράς της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας (: ορολογία, αντικείμενο, μέθοδοι προσέγγισης, εργαλεία δουλειάς, έρευνα, διδασκαλία), όπως και οι τρεις θεμελιώδεις στόχοι επί του αντικειμένου της επιστήμης: η έκδοση, η ανάλυση και η ερμηνεία των νεοελληνικών λογοτεχνικών κειμένων.

Το πρώτο Μέρος (Α’) αφορά στους βασικούς όρους που χρησιμοποιούνται στην επιστήμη της νεοελληνικής φιλολογίας, στο αντικείμενό της, αποτελούμενο από  τα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, και στις μεθόδους προσέγγισης του αντικειμένου αυτού. Το δεύτερο Μέρος  (Β’) επικεντρώνεται αφενός στην εξοικείωση με τα εργαλεία δουλειάς που διαθέτει η επιστήμη, για να επιτύχει τους τρεις θεμελιώδεις στόχους της, αφετέρου στο σωστό τρόπο χρήσης των εργαλείων αυτών στη φιλολογική έρευνα και στη διδασκαλία. Το τρίτο Μέρος (Γ’) συνδέεται με τον τρόπο οργάνωσης όλων των προηγούμενων και την εφαρμογή τους τόσο σε μελέτες επιστημονικού χαρακτήρα, που καλείται να εκπονήσει ο φιλόλογος, όσο και στη διδακτική προσέγγιση των κειμένων της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Η ακριβής ορολογία, η επάρκεια στις μεθόδους προσέγγισης, η εποπτεία της νεοελληνικής λογοτεχνίας και των συμφραζομένων της (ιστορικών, αισθητικών και ευρύτερα πολιτισμικών), η κατάκτηση της υποδομής ως προς τα εργαλεία δουλειάς και το δέοντα τρόπο χρήσης τους, η σωστή οργάνωση επιστημονικών εργασιών και διδακτικών προσεγγίσεων, σηματοδοτούν τις αρμόζουσες επιστημονικές προδιαγραφές νεοελληνιστών φιλολόγων, ικανών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις για έκδοση, ανάλυση και ερμηνεία των λογοτεχνικών κειμένων, τόσο στο πεδίο της έρευνας όσο και σ’ εκείνο της διδασκαλίας.

Με την επιστημονική έρευνα και τη διδασκαλία οι φιλόλογοι μαθαίνουν πως να αξιοποιούν τις μεθόδους προσέγγισης και τα εργαλεία δουλειάς της επιστήμης τους, κινούμενοι στον άξονα ακριβώς που ορίζεται από το αντικείμενο της επιστήμης, δηλαδή από τη νεοελληνική λογοτεχνία. Μαθαίνουν ως εκ τούτου: πως να κάνουν εύλογες υποθέσεις εργασίας· πως να οριοθετούν σωστά το πεδίο που θα καλύψει η έρευνα και η διδασκαλία· πως να εντοπίζουν, να επεξεργάζονται και να "αποθηκεύουν" με κριτικό τρόπο την αρμόδια για κάθε ζήτημα βιβλιογραφία, βασισμένοι στην αυτοψία επ’ αυτών και στο σεβασμό του ερευνητικού μόχθου των προγενέστερων και σύγχρονων μελετητών· πως να σχεδιάζουν, τέλος, και να φέρουν σε πέρας την κάθε φορά προσέγγιση του αντικειμένου τους, εκπονώντας επιστημονικές εργασίες και διδάσκοντας στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση.

(Προαπαιτούμενο μάθημα για τα σεμινάρια ΜΦΝ22 και ΜΦΝ14 της κατεύθυνσης ΜΝΕΦ)

Στέφανος Κακλαμάνης

Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος.

Το μάθημα στοχεύει στην αδρομερή παρουσίαση του κινήματος της Κρητικής Αναγέννησης στα ιστορικά και πολιτισμικά της συμφραζόμενα και στην αναλυτική εξέταση του Ερωτόκριτου, του κορυφαίου έργου της κρητικής και της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Θα συζητηθούν τα σημαντικότερα φιλολογικά και ερμηνευτικά ζητήματα του έργου (ποιητής, πρότυπο και πηγές, λογοτεχνικό είδος, παράδοση, τύχες) και θα αναδειχθεί η εσωτερική οργάνωση και η πρωτοτυπία του στη διαχείριση των ανθρώπινων συναισθημάτων, στοιχεία που το κατέστησαν αγαπητό στη συλλογική μνήμη και θεμελιώδες στην έκφραση της νεοελληνικής ιδεολογίας. Αποβλέπει επίσης να φέρει σε επαφή τους φοιτητές με το αριστούργημα της κρητικής λογοτεχνίας της Αναγέννησης και να προσδιορίσει την αισθητική και ιδεολογική του ταυτότητα στο πλαίσιο της εποχής που το γέννησε. Η ποιητική τέχνη του Κορνάρου θα εξεταστεί μέσα από την ανάλυση εκτενών αποσπασμάτων από το έργο.

Συνιστώμενη Βιβλιογραφία:

Στέφανος Κακλαμάνης, Η κρητική ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης (14ος-17ος αι.), τ. Α´. Εισαγωγή, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2019.

Στέφανος Κακλαμάνης, Η κρητική ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης (14ος-17ος αι.), τ. Γ´. Ανθολογία (1580 περ. -17ος αι.), Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2020.

Προσοχή! Το ΦΦΝ04 αντικαθιστά το μάθημα με κωδικό ΦΦΝ02

Μαθήματα ασκήσεων και εφαρμογών: Κατερίνα Γιωτοπούλου

(Προαπαιτούμενο μάθημα για τα σεμινάρια ΜΦΝ22 και ΜΦΝ14 της κατεύθυνσης ΜΝΕΦ)

Ευριπίδης Γαραντούδης 

Στη διάρκεια του εξαμήνου  θα εξεταστούν σημαντικά έργα της νεοελληνικής γραμματείας, κυρίως ως προς τον τρόπο ή το βαθμό που οι Έλληνες δημιουργοί επηρεάστηκαν, αφομοίωσαν ή απέρριψαν τα λογοτεχνικά πρότυπα της Δύσης. Για το σκοπό αυτό θα παρουσιαστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ευρωπαϊκών ρευμάτων και ο αντίκτυπός τους στην ελληνική ποίηση και πεζογραφία (βλ. ενδεικτικά τo Μανιφέστο του σουρεαλισμού, 1924, του A. Breton), ενώ θα γίνει αναφορά σε έργα-σταθμούς που καθόρισαν σημαντικά τις εξελίξεις στη νεοελληνική λογοτεχνία (βλ. για παράδειγμα την Έρημη χώρα, 1922, του Τ.Σ. Έλιοτ). Συγκεκριμένα, θα μελετηθεί ο τρόπος αφομοίωσης του ρομαντισμού από την Επτανησιακή και την Αθηναϊκή Σχολή, ο διάλογος της ελληνικής ηθογραφίας της γενιάς του 1880 με τον ρεαλισμό και νατουραλισμό, ο παρνασσισμός και ο συμβολισμός στη Νέα Αθηναϊκή Σχολή, οι Νεοσυμβολιστές και οι «Ντεκαντάν» της γενιάς του ’20, η σχέση της γενιάς του τριάντα με τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό και τα κινήματα της Πρωτοπορίας στην Ελλάδα, όπως και οι εξελίξεις και η στάση της μεταπολεμικής λογοτεχνίας απέναντι στα ιστορικά γεγονότα, τη λογοτεχνική παράδοση και τη σύγχρονη δυτική παραγωγή.

Στόχοι του μαθήματος είναι, οι φοιτητές:

 - να κατανοήσουν τις βασικές περιόδους της νεοελληνικής λογοτεχνίας, αλλά και τα κριτήρια ταξινόμησης και ένταξης δημιουργών και έργων σε περιόδους, σχολές και γενιές. 

- να εξοικειωθούν με  βασικούς όρους και εννοιολογικά εργαλεία αποτίμησης της λογοτεχνίας (σχολές, ρεύματα, κινήματα) και να συνειδητοποιήσουν τόσο τη ρευστότητα των όρων, σχολών και τεχνοτροπιών ως κριτικά εργαλεία, όσο και τη χρησιμότητά τους στην πρόσληψη και αποτίμηση της λογοτεχνικής γραφής.

- να αποκτήσουν τα αναγκαία θεωρητικά εργαλεία και να εξοικειωθούν με τη γλώσσα, τα υφολογικά, θεματολογικά χαρακτηριστικά, την ιδεολογική ταυτότητα και γραφή σημαντικών Ελλήνων ποιητών και πεζογράφων μέσω της ανάλυσης έργων του λογοτεχνικού κανόνα.

- να γίνει κατανοητή η επίδραση των ιστορικοκοινωνικών ζυμώσεων στη λογοτεχνική ιστορία. Να συνειδητοποιήσουν τον βαθμό και τους τρόπους που σημαντικά ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα (η Γαλλική Επανάσταση, η Επανάσταση του 1821, η ήττα του 1897, οι περιπέτειες των Βαλκανικών Πολέμων και του Α΄ και Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, η Μικρασιατική καταστροφή) επηρέασαν τη λογοτεχνική γραφή.

Προσοχή! Το ΦΦΝ05 αντικαθιστά το μάθημα με κωδικό ΦΦΝ03

(Προαπαιτούμενο μάθημα για τα σεμινάρια ΜΦΝ22 και ΜΦΝ14 της κατεύθυνσης ΜΝΕΦ)

Τίνα Λεντάρη

Δημώδης λογοτεχνία 12ος-15ος αι.

Στο μάθημα θα εξετασθούν κεντρικά ζητήματα της αφηγηματικής παραγωγής της υστερομεσαιωνικής περιόδου με έμφαση στο είδος του έπους, της μυθιστορίας και της σατιρικής ποίησης, μέσα από τη συστηματική ανάλυση αντιπροσωπευτικών κειμένων. Βασικοί άξονες της μελέτης θα είναι οι ειδολογικές συμβάσεις, η θεματική και ιδεολογία των υπό συζήτηση κειμένων. Θα καλυφθούν ζητήματα ιστορίας, ερμηνευτικής και ποιητικής, γλώσσας και ύφους.

Στέφανος Κακλαμάνης

Το μάθημα στοχεύει στην παρουσίαση της λειτουργίας της έντυπης νεοελληνικής λογοτεχνίας κατά τους δύο πρώτους αιώνες της τυπογραφίας, των ρόλων που επιτελούσαν όσοι συμμετείχαν στην παραγωγή και την κυκλοφορία του έντυπου βιβλίου καθώς και της επίδρασης που αυτό άσκησε στην κοινωνία για τη διαμόρφωση μιας κοινής λογοτεχνικής γλώσσας και της νεοελληνικής ιδεολογίας.

Βασικές θεματικές ενότητες: H συμβολή της τυπογραφίας στη διάδοση του γραπτού πολιτισμού και στη διαμόρφωση ενός αναγνωστικού κοινού της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Tα λογοτεχνικά έντυπα και ο «κόσμος» τους: συγγραφείς, διασκευαστές, εκδότες-τυπογράφοι, επιμελητές, έμποροι, αναγνωστικό κοινό. H συγκρότηση του πρώτου έντυπου corpus έργων της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Οι μηχανισμοί παραγωγής, προβολής και κυκλοφορίας των έργων (ριμάδες, φυλλάδες) στο ελληνόφωνο κοινό. Zητήματα πρόσληψης των λογοτεχνικών έντυπων βιβλίων.

Η ποιητική τέχνη που συστήνουν τα λογοτεχνικά έντυπα βιβλία του 16ου και 17ου αιώνα θα εξεταστεί μέσα από την ανάλυση εκτενών αποσπασμάτων από τα έργα: Απόκοπος, Διήγησις Aπολλωνίου, Άνθος Xαρίτων, Ιστορία του Αλεξάνδρου, Φυλλάδα του Γαδάρου, Iστορία του Pε της Σκότσιας, Μάλτας πολιορκία, Διάλογος Χάρου και Ανθρώπου, Βοσκοπούλα, Μπερτόλδος, κ.ά.

Συνιστώμενη Βιβλιογραφία:

Brian Richardson, Τυπογραφία, συγγραφείς και αναγνώστες στην Ιταλία της Αναγέννησης, Μετάφραση: Ειρήνη Παπαδάκη, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2014. [ΕΥΔΟΞΟΣ αρ. 41955881]

Στέφανος Κακλαμάνης, Η κρητική ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης (14ος-17ος αι.), τ. Β´. Ανθολογία (14ος αι.-περ. 1580), Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2020. [ΕΥΔΟΞΟΣ αρ. 94644168]

Γιάννης Ξούριας

Το μάθημα πραγματεύεται τη νεοελληνική λογοτεχνική παραγωγή κατά τον 18ο αι. και τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αι. έως την Ελληνική Επανάσταση (1821). Μέσα από τη μελέτη επιλεγμένων λογοτεχνικών κειμένων, εξετάζονται ιδεολογικοί, γλωσσικοί, αισθητικοί και κοινωνικοπολιτικοί παράγοντες που επέδρασαν στη λογοτεχνία αυτής της περιόδου.

Νάντια Φραγκούλη

Το μάθημα επικεντρώνεται στην πεζογραφική παραγωγή της τριακονταετίας 1945-1974, διάστημα της πρώτης ακμής της πρώτης και της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς. Κεντρικό χαρακτηριστικό της πεζογραφίας της περιόδου αποτελεί η σχέση της με την Ιστορία, το ιστορικό βίωμα, τον δημόσιο χώρο, και την πολιτικοποίηση. Στο σημείο αυτό, η μεταπολεμική πεζογραφική παραγωγή διαφοροποιείται σημαντικά από εκείνη της γενιάς του ’30, αλλά και από την παραγωγή των τελευταίων δεκαετιών του εικοστού αιώνα.

Στόχος του μαθήματος είναι να αναδειχθούν οι διαφορετικοί πεζογραφικοί τρόποι θεματοποίησης της Ιστορίας προϊόντος του χρόνου, όπως αυτοί εκφράζονται στους επιμέρους θεματικούς πυρήνες και τους διαφορετικούς λογοτεχνικούς τρόπους διαχείρισης και αναπαράστασης του ιστορικού βιώματος, όπως οι τελευταίοι προκύπτουν στην πορεία του χρόνου.

Με άξονα, επομένως, τη στάση των πεζογράφων απέναντι στην Ιστορία θα μελετηθεί μια ευρεία γκάμα λογοτεχνικών κειμένων που εκδόθηκαν ή δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην τριακονταετία 1945-1974, τα οποία θεωρούνται αντιπροσωπευτικά για τη πεζογραφική παραγωγή της περιόδου. Πρόκειται για κείμενα που ανήκουν τόσο στο είδος του μυθιστορήματος (Τσίρκας, Φραγκιάς, Κοτζιάς), όσο και σε εκείνο του διηγήματος (Χατζής, Μηλιώνης, Βαλτινός κ.ά.). Έμφαση θα δοθεί επίσης στην πεζογραφική παραγωγή της Επταετίας, αλλά και στη σχέση των μεταπολεμικών πεζογράφων με τους λογοτεχνικούς τους προγόνους και επιγόνους.

Στέφανος Κακλαμάνης

Το μάθημα αποβλέπει να παρουσιάσει στους φοιτητές τα σημαντικότερα φιλολογικά και ερμηνευτικά ζητήματα που συνδέονται με τις θεατρικά έργα Ερωφίλη, Κατσούρμπος και Πανώρια του Γεωργίου Χορτάτση και να αναδείξει την εσωτερική οργάνωση και την πρωτοτυπία τους στη διαχείριση των ανθρώπινων συναισθημάτων που τις κατέστησαν αγαπητές στη συλλογική μνήμη και έκφραση της νεοελληνικής ιδεολογίας.

Αποβλέπει επίσης, μέσα από την ανάλυση αντιπροσωπευτικών αποσπασμάτων, να φέρει σε επαφή τους φοιτητές με τα έργα του Κρητικού Θεάτρου της Αναγέννησης και να συζητήσει την αισθητική και ιδεολογική τους ταυτότητα στο πλαίσιο της εποχής τους.

Για ΕΥΔΟΞΟΣ

Στέφανος Κακλαμάνης, Η κρητική ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης (14ος-17ος αι.), τ. Α´. Εισαγωγή, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2019. ΕΥΔΟΞΟΣ

Στέφανος Κακλαμάνης, Η κρητική ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης (14ος-17ος αι.), τ. Β´. Ανθολογία (14^ος αι.-περ. 1580), Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2020. ΕΥΔΟΞΟΣ

Στέφανος Κακλαμάνης, Η κρητική ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης (14ος-17ος αι.), τ. Γ´. Ανθολογία (1580 περ. -17^ος αι.), Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2020. ΕΥΔΟΞΟΣ

Τίνα Λεντάρη

Στο μάθημα εξετάζεται η λογοτεχνική παραγωγή της βενετοκρατούμενης Κρήτης με έμφαση στο θέατρο και την ερωτική μυθιστορία της αναγεννησιακής περιόδου. Θα μελετηθούν κεντρικά λογοτεχνικά είδη και ειδολογικές συμβάσεις, η θεματική και ιδεολογία των κειμένων. Θα καλυφθούν ζητήματα ιστορίας, ερμηνευτικής, ποιητικής, γλώσσας και ύφους μέσα από τη συστηματική ανάλυση αντιπροσωπευτικών κειμένων της περιόδου.

Δημήτρης Αγγελάτος

Στην παράδοση θα εξεταστεί το ώριμο έργο του Δ. Σολωμού (1829/1830-1849/1850), βάσει των εκδόσεων των Aπάντων και των Aυτογράφων Έργων του ποιητή, την επιμέλεια των οποίων είχε ο Λ. Πολίτης.

H πρωτοτυπία του ώριμου σολωμικού έργου όχι μόνο για τον ελληνικό αλλά και για τον ευρωπαϊκό 19^ο αιώνα είναι ειδολογικής τάξεως και συνδέεται με το δραστικά συνδυαστικό τρόπο που ο ποιητής πέτυχε να αξιοποιήσει, υπάρχοντα ποιητικά είδη, εμβαθύνοντας σ’ αυτά ή επινοώντας νέα.

Το ενδιαφέρον της προσέγγισης στην παρούσα παράδοση, θα στραφεί ειδικά στις συναρτήσεις των (ειδολογικών και υπερ-ειδολογικών) κατακτήσεων του ώριμου σολωμικού έργου, με τις λογοτεχνικές (Fr. Schiller, Novalis, W. Wordsworth, S. T. Coleridge) και καλλιτεχνικές -ειδικότερα ζωγραφικές (C. D. Friedrich, Th. Gericault, Eug. Delacroix, J. M. W. Turner)- πραγματώσεις του  Ρομαντισμού στη Γερμανία, την Αγγλία και τη Γαλλία (1790-1850). Θα στραφεί επίσης στις συναρτήσεις του σολωμικού έργου αφενός με τις αισθητικές ιδέες του Γερμανικού Ιδεαλισμού (Fr. Schiller, Novalis, Aug. και Fr. Schlegel, Fr. W. J. Schelling: 1790-1810), αφετέρου του G. W. F. Hegel (1817-1829∙ μεταθανάτια συγκεντρωτική έκδοση της Αισθητικής του: 1835-1837). Οι παραπάνω ιδέες θεμελιωμένες στην κριτική φιλοσοφία του Imm. Kant -ιδιαίτερα δε στην Κριτική της κριτικής δύναμης (1790)- τροφοδότησαν επί της ουσίας τις Ρομαντικές λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές πραγματώσεις.

Αυτές οι αισθητικές, λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές/ζωγραφικές συναρτήσεις που θα μας απασχολήσουν, εντοπισμένες είτε ως επιδράσεις, είτε ως αναλογίες, θα συνδεθούν με τον Κρητικό (1833-1834), τους Eλεύθερους Πολιορκημένους (1833-1849/1850), τον Πόρφυρα και το Carmen Seculare (1847-1849) του Σολωμού.

H ανάλυση και ερμηνεία των σολωμικών έργων της ωριμότητας θα λάβει επίσης υπόψη τις ιδιαίτερες σχέσεις που αναπτύσσει εν γένει η ποιητική τέχνη του Σολωμού τόσο με την ευρωπαϊκή πνευματική και λογοτεχνική παράδοση (Διαφωτισμός και Νεοκλασικισμός, αντίστοιχα), όσο και με τη νεοελληνική λογοτεχνική (είδη και ρεύματα) παράδοση, όπως η τελευταία αποτυπώνεται στο δημοτικό τραγούδι, στη λογοτεχνία της Κρήτης του 17ου αιώνα, στον Αρκαδισμό και τον Ανακρεοντισμό του τέλους του 18ου και της αυγής του 19ου αιώνα, στα πολεμιστήρια άσματα (Θούριοι) και στην πολιτική-σατιρική ποίηση της ίδιας εποχής.

Δώρα Μέντη

Στόχος του μαθήματος είναι να αναλυθούν αισθητικά και να ενταχθούν στο ιστορικογραμματολογικό πλαίσιό τους ποιητικά κείμενα Ελλήνων ποιητών του 20ού αιώνα, που εμφανίζονται ύστερα από τη γενιά του 1930 (Γ. Σεφέρης, Οδ. Ελύτης, Γ. Ρίτσος, Α. Εμπειρίκος, Ν. Εγγονόπουλος κ.α.), ύστερα δηλαδή από την εμφάνιση του μοντερνισμού στην ελληνική ποίηση. Επέλεξα να εξεταστούν με μεγαλύτερη έμφαση ορισμένοι ποιητές έναντι άλλων με κριτήριο αφενός τη λογοτεχνική ποιότητα του έργου τους, αφετέρου το γεγονός ότι αντιπροσωπεύουν βασικές εκδοχές της εξέλιξης της ελληνικής ποίησης ύστερα από τη γενιά του 1930 και μέχρι τις μέρες μας. Οι ποιητές αυτοί είναι οι μεταπολεμικοί: Τ. Σινόπουλος,  Μ. Αναγνωστάκης, Μ. Σαχτούρης, Μ. Κατσαρός, Ν. Καρούζος, Τ. Πατρίκιος, Ν.Α. Ασλάνογλου, Μ. Μέσκος,  Κ. Δημουλά, Ντ. Χριστιανόπουλος, και οι νεώτεροι της γενιάς του ‘70: Μ. Γκανάς, Κ. Αγγελάκη-Ρουκ, Κ. Γώγου, κ.α.. Παράλληλα θα εξεταστεί η ανταπόκρισή τους στα αισθητικά ρεύματα και τις ιστορικοκοινωνικές συνθήκες της εποχής τους.

Λητώ Ιωακειμίδου

Ύστερα από μια εισαγωγή στον κλάδο της Συγκριτικής Φιλολογίας και την παρουσίαση του ερευνητικού της ενδιαφέροντος για το ζήτημα των λογοτεχνικών ειδών, το μάθημα επικεντρώνεται στην εξέταση του διηγήματος. Μελετώνται τα ειδολογικά χαρακτηριστικά του σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά και με τη στήριξη χαρακτηριστικών παραδειγμάτων. Γίνεται εκτενής αναφορά στην εξέλιξη του διηγήματος στο πλαίσιο της δυτικής λογοτεχνικής παραγωγής από την Αναγέννηση μέχρι τις μέρες μας και στους «σταθμούς» της πορείας του. Βάσει επιλογής κειμένων, αναπτύσσονται ζητήματα του ηθογραφικού, του νατουραλιστικού και του μοντερνιστικού διηγήματος στη νεοελληνική και τις ξένες λογοτεχνίες.

Πέγκυ Καρπούζου

Εισαγωγή στη Θεωρία της Λογοτεχνίας. Η έννοια της λογοτεχνίας. Επισκόπηση σύγχρονων θεωριών του 20ού αιώνα: Φορμαλισμός, Νέα Κριτική, Δομισμός, Σημειωτική, Αναγνωστικές θεωρίες, Μαρξιστική Κριτική, Ψυχαναλυτική Κριτική, Πολιτισμική Κριτική. Οι βασικοί όροι και έννοιες κάθε θεωρητικής σχολής εξετάζονται κριτικά και μέσα από θεωρητικά δοκίμια (R. Barthes, U. Eco, R. Jakobson, M. Bakhtin, V. Shklovsky, C.Lévi-Strauss, κ.ά.). Ενδεικτική εφαρμογή της αφηγηματικής τυπολογίας του G.Genette στο μυθιστόρημα του Στρατή Τσίρκα, Ακυβέρνητες Πολιτείες.

Μαρία Ρώτα

Στόχος του μαθήματος είναι η ιστορικογραμματολογική προσέγγιση  με επίκεντρο τις διάφορες λογοτεχνικές τάσεις και με εμβάθυνση σε αντιπροσωπευτικά ποιήματα της μεταπολεμικής περιόδου. Οι μεταπολεμικοί ποιητές που θα εξεταστούν ειδικότερα είναι οι: Μ. Αναγνωστάκης, Ν.Α. Ασλάνογλου, Κ. Δημουλά, Ν. Καρούζος, Μ. Κατσαρός, Τ. Λειβαδίτης, Β. Λεοντάρης, Μ. Μέσκος, Τ. Πατρίκιος, Μ. Σαχτούρης, Τ. Σινόπουλος. Θα αναρτηθεί ψηφιακό ανθολόγιο με τα εξεταζόμενα ποιητικά έργα.

Μαρία Ρώτα

Στόχος του μαθήματος είναι η προσέγγιση αντιπροσωπευτικών κειμένων από την ελληνική πεζογραφική παραγωγή του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα (Ροΐδης, Παπαδιαμάντης, Θεοτόκης κ.ά.). Θα παρουσιασθούν, επίσης, οι αισθητικοί και ιδεολογικοί προσανατολισμοί της νεοελληνικής πεζογραφίας την περίοδο αυτή.

Λητώ Ιωακειμίδου

Το μάθημα στοχεύει στην εξειδίκευση των φοιτητών σε κάποιο από τα επιμέρους πεδία έρευνας της Συγκριτικής Φιλολογίας (π.χ. λογοτεχνικά είδη/θέματα/μοτίβα, λογοτεχνικός μύθος, διακαλλιτεχνικότητα, ρεύματα/κινήματα στη Νεοελληνική και τις ξένες λογοτεχνίες κ.ά.). Περιλαμβάνονται αναλυτική περιγραφή της υπό εξέταση ερευνητικής κατεύθυνσης και προσδιορισμός του πεδίου έρευνας, του άξονα μελέτης και των λογοτεχνικών κειμένων που θα εξετάζονται ανά περίπτωση. Για το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021, προτείνεται η εξέταση του πεζόμορφου ποιήματος, ως ποιητικού είδους που συνδέεται με την έλευση του μοντερνισμού, εξελίσσεται και διαφοροποιείται μέσα από κινήματά του. Ξεκινώντας από τη συλλογή του Καρόλου Μπωντλαίρ Μικρά ποιήματα σε πρόζα ή Το spleen  του Παρισιού (1869), το μάθημα εξετάζει μεγάλους εκπροσώπους του είδους στη νεοελληνική και στις ξένες λογοτεχνίες, σε συνδυασμό με κομβικά ποιητολογικά ζητήματα που εγείρονται από τα κείμενά τους.

Θανάσης Αγάθος

Το έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου και η πρόσληψή του

Στόχος του σεμιναρίου είναι να διερευνηθεί το πολύπτυχο έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου και η πρόσληψή του. Άξονες αναφοράς θα αποτελέσουν η πεζογραφική και θεατρική παραγωγή του συγγραφέα, η επιφυλλιδογραφία του στον ημερήσιο τύπο, η δραστηριότητά του στο περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων, η κριτική υποδοχή, οι κινηματογραφικές και τηλεοπτικές διασκευές των έργων του. Οι φοιτητές/τριες θα συνθέσουν σύντομη εργασία σε θέμα σχετικό με τα περιγραφόμενα ερευνητικά πεδία.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Θανάσης Αγάθος, Η κινηματογραφική όψη του Γρηγορίου Ξενόπουλου, Εκδόσεις Γκοβόστη, Αθήνα 2016.

Θανάσης Αγάθος, «Οι τηλεοπτικές διασκευές μυθιστορημάτων  του Γρηγορίου Ξενόπουλου:  μια επισκόπηση», Θέματα Λογοτεχνίας, τχ. 62 (2020), σ. 140-147.

Δημήτρης Αγγελάτος, «Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951)», Ύλαντρον, τχ. 1, Νοέμβριος 2001, σ. 142-143.

Βαγγέλης Αθανασόπουλος, «Από τον ρομαντισμό στην ηθογραφία, από την ηθογραφία στον αστικό ρεαλισμό και από τον αστικό ρεαλισμό στο συναισθηματικό μυθιστόρημα», στο βιβλίο του Οι μάσκες του ρεαλισμού. Εκδοχές του νεοελληνικού αφηγηματικού λόγου, τόμ. Α΄ , Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2003, 631-665.

Έφη (Ευτυχία) Αμιλήτου, «Τυποποίηση ταυτοτήτων και ανακύκλωση δημοσιογραφικού λόγου στα μυθιστορήματα του Γρ. Ξενόπουλου. Για μια ποιητική της λογοτεχνικής επικοινωνίας», στο Κωνσταντίνος Α. Δημάδης (επιμ.), Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο (από το 1204 έως σήμερα), Δ΄ Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών, Γρανάδα, 9-12 Σεπτεμβρίου 2010, Πρακτικά, Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών, Αθήνα 2011, τόμ. Β΄, σ. 651-668.

Αλέξης Ζήρας, «Η συμβατική πρόσληψη του νατουραλισμού: το παράδειγμα της Μαργαρίτας Στέφα του Γρηγορίου Ξενόπουλου», στο Μισέλ Φάις (επιμ.), Η γραφή και ο καθρέφτης: λογοτεχνία και κριτική, Αθήνα, Πόλις, 2002.

Αλέξης Ζήρας, «Η ‘‘Νανότα’’ του Ξενόπουλου ως διακείμενη μορφή της Νανάς του Ζολά», στο Ελένη Πολίτου - Μαρμαρινού, Βίκυ Πάτσιου (επιμ.), Ο Νατουραλισμός στην Ελλάδα, Διαστάσεις-Μετασχηματισμοί-Όρια, Ελληνική Εταιρεία Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας Μεταίχμιο, Αθήνα 2007, σ. 220-229.

Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, «Ο Ξενόπουλος ως κριτικός», Διαβάζω, τχ. 265 (12 Ιουνίου 1991), σ. 32-36.

Κωνσταντίνος Δημ. Μαλαφάντης, «Χρονολόγιο Γρηγορίου Ξενόπουλου (1867-1951)», Διαβάζω, τχ. 265 (12 Ιουνίου 1991), σ. 18-25.

Κωνσταντίνος Δημ. Μαλαφάντης, Οι ‘‘Αθηναϊκαί Επιστολαί’’ του Γρηγόριου Ξενόπουλου στη ‘‘Διάπλασιν των Παίδων’’ 1896-1947, Αστήρ, Αθήνα 1995.

Τηλέμαχος Μουδατσάκις, «Η Στέλλα Βιολάντη του Γρηγορίου Ξενόπουλου. Το φεουδαλικό ‘‘έλλειμμα’’ του άρχοντα στο πρόσωπο του Παναγή Βιολάντη», στο Γιώργος Π. Πεφάνης (επιμέλεια – εισαγωγή – βιβλιογραφία), Nulla dies sine linea. Προσεγγίσεις στο έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα 2007, σ. 221-242.

Τερέζα Μυλωνά, Το θεατρικό έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου, διδακτορική διατριβή, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Αθήνας, ΕΚΠΑ 2003.

Γρηγόριος Ξενόπουλος, Η ζωή μου σαν μυθιστόρημα. Αυτοβιογραφία,  Άπαντα, Μπίρης, Αθήνα 1972.

Γρηγόριος Ξενόπουλος, Αυτοβιογραφικά Κείμενα (1919-1948), φιλολογική επιμέλεια Μαρία Τριχιά-Ζούρα, τόμ. Α΄-Β΄, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα 2009.

Βίκυ Πάτσιου, «Η Διάπλασις των Παίδων» 1879-1922, Καστανιώτης, Αθήνα 1995.

Βίκυ Πάτσιου, «Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και η νοσταλγία του νατουραλισμού», στο Ελένη Πολίτου - Μαρμαρινού, Βίκυ Πάτσιου (επιμ.), Ο Νατουραλισμός στην Ελλάδα, Διαστάσεις – Μετασχηματισμοί – Όρια, Ελληνική Εταιρεία Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας Μεταίχμιο, Αθήνα 2007, σ. 144-165.

Βίκυ Πάτσιου (επιμ.), «Βιβλιογραφία Γρηγορίου Ξενόπουλου», Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, στην ηλεκτρονική διεύθυνση

www.elia.org.gr/Listing.fds

Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, «Γρηγόριος Ξενόπουλος», στο Η παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, τόμ. Θ΄, 1900-1914, Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1997, σ. 288-333.

Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη (ανθολόγηση-εισαγωγή-επιμέλεια), Γρηγόριος Ξενόπουλος: Επιλογή κριτικών κειμένων, Αδελφοί Βλάσση, Αθήνα 2002.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Τίνα Λεντάρη

Πρώιμη Κρητική Λογοτεχνία (14ος-16^ος αι.)

Το σεμινάριο θα εξειδικεύσει στην εξέταση των κειμένων της πρώιμης λογοτεχνικής παραγωγής από τη Βενετοκρατούμενη Κρήτη (σάτιρα, διδακτική ποίηση, ερωτική ποίηση, καταβάσεις, αφηγηματική ποίηση κλπ.) από τον 14ο στον 16ο αιώνα. Θα επιχειρηθούν επίσης συγκρίσεις και συσχετίσεις με τη λογοτεχνική παραγωγή άλλων περιοχών του ελληνόφωνου χώρου.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Γιάννης Ξούριας

Βιβλιογραφία - Βιβλιολογία - Ιστορία του βιβλίου

Αντικείμενο του Σεμιναρίου είναι η εξέταση των βασικών εννοιών, μεθόδων και εργαλείων έρευνας που αναφέρονται στα γνωστικά πεδία της Βιβλιολογίας και της Βιβλιογραφίας, καθώς και η επισκόπηση της Ιστορίας της τυπογραφίας και του ελληνικού βιβλίου. Οι φοιτητές/τριες θα συνθέσουν σύντομη εργασία σε θέμα σχετικό με τα περιγραφόμενα ερευνητικά πεδία.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Άννα Τζούμα

MICHEL FOUCAULT (1926-1984) ή Η ιστορία των συστημάτων σκέψης

• Ο Λόγος της εξουσίας στη διαμόρφωση των ανθρωπίνων πρακτικών.
• Η σημασία των λεκτικών στρατηγικών ως μέσων υπόγειας άσκησης εξουσίας στο υποκείμενο.
• Η ανάλυση των θεσμών ως οργάνων ελέγχου και καταπίεσης που περιορίζουν την ελεύθερη συμβολή στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
• Η χρήση του Λόγου ως ρητορικής πειθούς, ως προσδιοριστικού παράγοντα των ορίων συμπεριφοράς, ως «αντικειμενοποιημένων» λεκτικών μηχανισμών που υποκρύπτουν συγκεκριμένες ιδεολογικές επιταγές.
• Ο σχηματισμός και ο μετασχηματισμός των συστημάτων γνώσης και η επιβολή των «καθεστώτων αληθείας».
• Η διερώτηση και η ανάλυση του «προφανούς» και του «κοινού τόπου» ως κατασκευασμένων καθεστώτων αληθείας που εμποδίζουν την ανάδυση νέων μορφών υποκειμενικότητας.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

1. FOUCAULT Michel, Η Αρχαιολογία της γνώσης, μτφρ. Κ. Παπαγιώργης, Εξάντας, 1987.
2. FOUCAULT Michel, Επιτήρηση και τιμωρία: Η γέννηση της φυλακής, μτφρ. Καίτη Χατζηδήμου-Ιουλιέττα Ράλλη, Κέδρος,  Ράππα, 1989.
3. FOUCAULT  Michel, Η Ιστορία της τρέλας, μτφρ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Ηριδανός, Αθήνα, 2004.
4. FOUCAULT Michel, Η Ιστορία της σεξουαλικότητας.

           Α Τόμος: Η βούληση για γνώση, μτφρ. Τάσος Μπέτζελος, Πλέθρον, Αθήνα, 2011.

           Β Τόμος: Η χρήση των ηδονών, μτφρ. Τάσος Μπέτζελος, Πλέθρον, Αθήνα,2013.

           Γ  Τόμος:  Η επιμέλεια εαυτού, μτφρ. Βασίλειος Πατσογιάννης, Πλέθρον, Αθήνα, 2013.

           Δ  Τόμος: Ομολογίες της σάρκας, μτφρ. Θανάσης Λάγιος, Πλέθρον, Αθήνα, 2019.

        5. FOUCAULT Michel, Η γέννηση της κλινικής,μτφρ. Κική Καψαμπέλη, Νήσος, Αθήνα 2012.
      6. FOUCAULT Michel, Η τάξη του λόγου: Εναρκτήριο μάθημα στο Collège de France 1970, μτφρ. Μηνάς Χρηστίδης, Ηριδανός, Αθήνα,1990.
      7. FOUCAULT Michel, Οι λέξεις και τα πράγματα. Μια αρχαιολογία των επιστημών του ανθρώπου, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, Γνώση, Αθήνα, 1986.
         8. FOUCAULT Michel, Εξουσία, γνώση και ηθική, μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, Ύψιλον, Αθήνα, 1987.
         9. FOUCAULT Michel, Οι μη κανονικοί, Εστία, Αθήνα, 2010.
        10. FOUCAULT Michel, Ετεροτοπίες και άλλα κείμενα, Πλέθρον, Αθήνα, 2012.
    11. FOUCAULT Michel, Η γέννηση της βιοπολιτικής. Παραδόσεις στο Κολλέγιο της Γαλλίας, μτφρ. Β. Πατσογιάννης, Πλέθρον, Αθήνα, 2012.
         12. FOUCAULT Michel,  Τι είναι Κριτική;, μτφρ. Θανάσης Λάγιος, Πλέθρον, Αθήνα, 2016.
         13. FOUCAULT Michel,  Η μικροφυσική της εξουσίας, μτφρ. Λίλα Τρουλινού, Ύψιλον, Αθήνα, 1991.
         14. FOUCAULT Michel, Τι είναι Διαφωτισμός, μτφρ. Στέφανος Ροζάνης, Έρασμος, Αθήνα, 2003.
         15. FOUCAULT  Michel, Η τιμωρητική κοινωνία, μτφρ. Πάνος Αγγελόπουλος, Πλέθρον, Αθήνα, 2016.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. BARRY Peter, Γνωριμία με τη Θεωρία. Μια εισαγωγή στη λογοτεχνική και πολιτισμική θεωρία, μτφρ. Αναστασία Νάτσινα, Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2013, σ.211.
2. ΓΚΡΟ Φρεντερίκ, Μισέλ Φουκώ, μτφρ. Άντα Κλαμπατσέα, Νήσος, Αθήνα, 2007.
3. COOPER Barry, Michel Foucault: An Introduction to the Study of his Thought, 1982.
4. COUSINS Mark and ATHAR Houssain, Michel Foucault, 1984.
5. DREYFUS Hubert L. and RABINOV Paul, Michel Foucault: Beyond Structuralism and Hermeneutics, 1982.
6. GUTTING Garry, Michel Foucault’s Archaeology of Scientific Reason, 1989.
7. GUTTING  Garry, Foucault: A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford, 2005.
8. SHERIDAN Alan, The Will to Truth, 1980.
9. SMITH Philip, Πολιτισμική Θεωρία, 2006, σ.194-205 και αλλού.
10. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ Σταύρος, «Οι χώροι της τάξης και οι ετεροτοπίες»  Ουτοπία 72 (2006).
11. VEYNE Paul, Φουκώ: Η σκέψη του, η προσωπικότητά του, μτφρ. Γ. Καράμπελας, Εστία, Αθήνα, 2011.
12. «Λόγος, εξουσία και υποκείμενο» στο Stuart HALL, Το έργο της αναπαράστασης, μτφρ.Πηνελόπη Πετσίνη, Πλέθρον, Αθήνα, 2017, σ.61-84.
13. «Πού είναι ‘το υποκείμενο’»; στο  Stuart HALL, Το έργο της αναπαράστασης, μτφρ. Πηνελόπη Πετσίνη, Πλέθρον, Αθήνα, 2017, σ.85-96.

S. FREUD (1856-1939) ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ 

• Η δημιουργική γραφή είναι προϊόν ασυνείδητων διαδικασιών. Η λογοτεχνία ( και ό,τι την συναπαρτίζει: γλώσσα, ρητορική, ύφος, αφήγηση, ποιητικότητα) είναι βαθειά διαπλεκόμενη με την ψυχή.
• Βιογραφική προσέγγιση: το έργο ως σύμπτωμα των καταπιεσμένων ενστίκτων, των συμπλεγμάτων και των αμυντικών στάσεων του καλλιτέχνη απέναντι στον έρωτα, στην παράνοια και στον φόβο του θανάτου.
• Μυθοπλαστική χαρακτηρολογική προσέγγιση: ψυχοπαθολογική ανάλυση των μυθοπλαστικών χαρακτήρων μέσω των ονείρων,των οραμάτων, των παραληρημάτων ή των επανερχόμενων καταστασιακών μοτίβων, π.χ. το μοτίβο του διπλού στον μύθο του Νάρκισσου ή στο Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ του Oscar Wilde.
• Μετάβαση από το περιεχόμενο στη μορφή: η ικανότητα του υποσυνειδήτου να μετατρέπει τις ορμές, τα κρυφά κίνητρα, τις ενστικτώδεις δυνάμεις της ψυχής σε γλωσσικές και οπτικές μορφές. Το νόημα της ψυχικής εκδήλωσης τοποθετείται τώρα στον τρόπο κατασκευής του έργου. Ασύνειδοι μηχανισμοί (μετάθεση, παραποίηση, συμπύκνωση κλ.π.) υποδύονται μιαν ars poetica: παράγουν αισθητικά αποτελέσματα. [Η Ερμηνεία των Ονείρων (1900), Η ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής (1901)].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ROUDINESCO Elisabeth, Ο Σίγκμουντ Φρόϋντ. Στην εποχή του και τη δική μας, μτφρ. Μήνα πατεράκη-Γαρέφη, Πατάκης, Αθήνα, 2017.
2. QUINODOZ Jean-Michel, Πώς να διαβάσω τον Φρόιντ, μτφρ. Δέσποινα Ανδροπούλου, Κέδρος, Αθήνα, 2013.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

1. FREUD Sigmund, Η Ερμηνεία των Ονείρων, μτφρ. Βασίλης Πατσογιάννης, Πλέθρον, Αθήνα, 2018.
2. Η δυσφορία μέσα στον πολιτισμό, μτφρ. Βασίλης Πατσογιάννης, Πλέθρον, Αθήνα, 2013.
3. Ντόρα, Επίκουρος, Αθήνα, 1991.
4. Το παραλήρημα και τα όνειρα στη Γκραντίβα του W. Jensen, μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Άγρα, Αθήνα, 2008      
5. Το ανοίκειο, μτφρ. Έμη Βαϊκούση, Πλέθρον, Αθήνα, 2009.
6. BREUER Josef- FREUD Sigmund, Μελέτες για την υστερία, μτφρ. Δανάη Παναγιωτοπούλου, επιμ. Βασίλης Πατσογιάννης, Πλέθρον, Αθήνα, 2018.

Δημήτρης Αγγελάτος

Στην παράδοση θα εξεταστεί το ώριμο έργο του Δ. Σολωμού (1829/1830-1849/1850), βάσει των εκδόσεων των Aπάντων και των Aυτογράφων Έργων του ποιητή, την επιμέλεια των οποίων είχε ο Λ. Πολίτης.

H πρωτοτυπία του ώριμου σολωμικού έργου όχι μόνο για τον ελληνικό αλλά και για τον ευρωπαϊκό 19^ο αιώνα είναι ειδολογικής τάξεως και συνδέεται με το δραστικά συνδυαστικό τρόπο που ο ποιητής πέτυχε να αξιοποιήσει, υπάρχοντα ποιητικά είδη, εμβαθύνοντας σ’ αυτά ή επινοώντας νέα.

Το ενδιαφέρον της προσέγγισης στην παρούσα παράδοση, θα στραφεί ειδικά στις συναρτήσεις των (ειδολογικών και υπερ-ειδολογικών) κατακτήσεων του ώριμου σολωμικού έργου, με τις λογοτεχνικές (Fr. Schiller, Novalis, W. Wordsworth, S. T. Coleridge) και καλλιτεχνικές -ειδικότερα ζωγραφικές (C. D. Friedrich, Th. Gericault, Eug. Delacroix, J. M. W. Turner)- πραγματώσεις του  Ρομαντισμού στη Γερμανία, την Αγγλία και τη Γαλλία (1790-1850). Θα στραφεί επίσης στις συναρτήσεις του σολωμικού έργου αφενός με τις αισθητικές ιδέες του Γερμανικού Ιδεαλισμού (Fr. Schiller, Novalis, Aug. και Fr. Schlegel, Fr. W. J. Schelling: 1790-1810), αφετέρου του G. W. F. Hegel (1817-1829∙ μεταθανάτια συγκεντρωτική έκδοση της Αισθητικής του: 1835-1837). Οι παραπάνω ιδέες θεμελιωμένες στην κριτική φιλοσοφία του Imm. Kant -ιδιαίτερα δε στην Κριτική της κριτικής δύναμης (1790)- τροφοδότησαν επί της ουσίας τις Ρομαντικές λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές πραγματώσεις.

Αυτές οι αισθητικές, λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές/ζωγραφικές συναρτήσεις που θα μας απασχολήσουν, εντοπισμένες είτε ως επιδράσεις, είτε ως αναλογίες, θα συνδεθούν με τον Κρητικό (1833-1834), τους Eλεύθερους Πολιορκημένους (1833-1849/1850), τον Πόρφυρα και το Carmen Seculare (1847-1849) του Σολωμού.

H ανάλυση και ερμηνεία των σολωμικών έργων της ωριμότητας θα λάβει επίσης υπόψη τις ιδιαίτερες σχέσεις που αναπτύσσει εν γένει η ποιητική τέχνη του Σολωμού τόσο με την ευρωπαϊκή πνευματική και λογοτεχνική παράδοση (Διαφωτισμός και Νεοκλασικισμός, αντίστοιχα), όσο και με τη νεοελληνική λογοτεχνική (είδη και ρεύματα) παράδοση, όπως η τελευταία αποτυπώνεται στο δημοτικό τραγούδι, στη λογοτεχνία της Κρήτης του 17ου αιώνα, στον Αρκαδισμό και τον Ανακρεοντισμό του τέλους του 18ου και της αυγής του 19ου αιώνα, στα πολεμιστήρια άσματα (Θούριοι) και στην πολιτική-σατιρική ποίηση της ίδιας εποχής.

Λητώ Ιωακειμίδου

Το μάθημα στοχεύει στην εξειδίκευση των φοιτητών σε κάποιο από τα επιμέρους πεδία έρευνας της Συγκριτικής Φιλολογίας (π.χ. λογοτεχνικά είδη/θέματα/μοτίβα, λογοτεχνικός μύθος, διακαλλιτεχνικότητα, ρεύματα/κινήματα στη Νεοελληνική και τις ξένες λογοτεχνίες κ.ά.). Περιλαμβάνονται αναλυτική περιγραφή της υπό εξέταση ερευνητικής κατεύθυνσης και προσδιορισμός του πεδίου έρευνας, του άξονα μελέτης και των λογοτεχνικών κειμένων που θα εξετάζονται ανά περίπτωση. Για το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021, προτείνεται η εξέταση του πεζόμορφου ποιήματος, ως ποιητικού είδους που συνδέεται με την έλευση του μοντερνισμού, εξελίσσεται και διαφοροποιείται μέσα από κινήματά του. Ξεκινώντας από τη συλλογή του Καρόλου Μπωντλαίρ Μικρά ποιήματα σε πρόζα ή Το spleen  του Παρισιού (1869), το μάθημα εξετάζει μεγάλους εκπροσώπους του είδους στη νεοελληνική και στις ξένες λογοτεχνίες, σε συνδυασμό με κομβικά ποιητολογικά ζητήματα που εγείρονται από τα κείμενά τους.

Πέγκυ Καρπούζου

Εισαγωγή στη Θεωρία της Λογοτεχνίας. Η έννοια της λογοτεχνίας. Επισκόπηση σύγχρονων θεωριών του 20ού αιώνα: Φορμαλισμός, Νέα Κριτική, Δομισμός, Σημειωτική, Αναγνωστικές θεωρίες, Μαρξιστική Κριτική, Ψυχαναλυτική Κριτική, Πολιτισμική Κριτική. Οι βασικοί όροι και έννοιες κάθε θεωρητικής σχολής εξετάζονται κριτικά και μέσα από θεωρητικά δοκίμια (R. Barthes, U. Eco, R. Jakobson, M. Bakhtin, V. Shklovsky, C.Lévi-Strauss, κ.ά.). Eνδεικτική εφαρμογή της αφηγηματικής τυπολογίας του G.Genette στο μυθιστόρημα του Στρατή Τσίρκα, Ακυβέρνητες Πολιτείες.

Ευριπίδης Γαραντούδης

Στόχος του μαθήματος είναι να αναλυθούν αισθητικά και να ενταχθούν στο ιστορικογραμματολογικό πλαίσιό τους ποιητικά κείμενα Ελλήνων ποιητών του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού αιώνα, οι οποίοι ζουν και δημιουργούν μέχρι την εποχή του μεσοπολέμου. Επέλεξα να εξεταστούν με μεγαλύτερη έμφαση ορισμένοι ποιητές έναντι άλλων με κριτήριο αφενός τη λογοτεχνική ποιότητα και καταξίωση του έργου τους, αφετέρου το γεγονός ότι αντιπροσωπεύουν βασικές εκδοχές της εξέλιξης της ελληνικής ποίησης κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Οι εξεταζόμενοι ποιητές είναι πρωτίστως ο Κ.Π. Καβάφης και δευτερευόντως οι Κωστής Παλαμάς, Άγγελος Σικελιανός και Κ.Γ. Καρυωτάκης. Στο πλαίσιο του μαθήματος θα επιχειρηθεί και η συνεξέταση του έργου των παραπάνω ποιητών, ώστε να γίνει αντιληπτή η, μικρότερη ή μεγαλύτερη κατά περίπτωση, παράλληλη ανταπόκρισή τους στα αισθητικά ρεύματα και τις ιστορικοκοινωνικές συνθήκες της εποχής τους.

Δώρα Μέντη

Το μάθημα επικεντρώνεται σε σύγχρονες θεωρίες και πρακτικές που μπορούν να αξιοποιηθούν δημιουργικά στη σχολική τάξη, με στόχο να ενισχύσουν το ενδιαφέρον των μαθητών για τη λογοτεχνία. Συγκεκριμένα, θα παρουσιάσουμε διάφορους τρόπους, μεθόδους και δειγματικές διδασκαλίες που αποδεδειγμένα κέρδισαν το ενδιαφέρον των μαθητών και αναθέρμαναν τη σχέση τους με το γλωσσικό μάθημα. Με βασικό άξονα την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας αλλά και τους πειραματισμούς της δημιουργικής γραφής, θα αναδείξουμε τις δυνατότητες για ανανέωση της διδασκαλίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Στέφανος Κακλαμάνης 

Ζητήματα ποιητικής στον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου.

Σκοπός του Σεμιναρίου είναι να αναδείξει τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της ποιητικής τέχνης του Βιτσέντζου Κορνάρου όπως αυτά παρουσιάζονται στον Ερωτόκριτο, το κορυφαίο έργο της κρητικής και της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Θα εξεταστούν μεταξύ άλλων, ζητήματα δομής και οργάνωσης της αφηγηματικής ύλης, η προσωπογραφία και οι συμβολισμοί της, τα θέματα, οι «τόποι» και τα μοτίβα, η γλώσσα, το ύφος και η στιχουργία του έργου και θα αναζητηθούν χαρακτηριστικές πρωτοβουλίες του ποιητή στο πλαίσιο των συμβάσεων του λογοτεχνικού είδους και των τάσεων της σύγχρονής του κρητικής λογοτεχνίας (16ος-17ος αι.). Τα ζητήματα αυτά θα αποτελέσουν, συγχρόνως, και αφετηρία για την εισαγωγή των φοιτητών στην επιστημονική έρευνα και τη σύνταξη εργασιών στο πεδίο αυτό.

Συνιστώμενη Βιβλιογραφία:

Βιτσέντζου Κορνάρου Ερωτόκριτος, Επιμέλεια Στυλιανός Αλεξίου, Αθήνα 1980 (και ανατυπώσεις).

Στέφανος Κακλαμάνης (επιμ.), Ζητήματα ποιητικής στον Ερωτόκριτο, Ηράκλειο 2006.

Στέφανος Κακλαμάνης (επιμ.), Ζητήματα ποιητικής και πρόσληψης στον Ερωτόκριτο, Δήμος Σητείας 2015.

Στέφανος Κακλαμάνης, Η κρητική ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης (14ος-17ος αι.), τ. Α´. Εισαγωγή, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2019.

Στέφανος Κακλαμάνης, Η κρητική ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης (14ος-17ος αι.), τ. Β´. Ανθολογία (14ος αι. - 1580 περ.), Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2020.

Στέφανος Κακλαμάνης, Η κρητική ποίηση στα χρόνια της Αναγέννησης (14ος-17ος αι.), τ. Γ´. Ανθολογία (1580 περ. -17ος αι.), Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2020.

Λογοτεχνία και κοινωνία στην Κρήτη της Αναγέννησης. Επιμέλεια David Holton, Ηράκλειο 2002.

Μαρία Νικολοπούλου

Εστίαση στη νεοελληνική πεζογραφία των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα και στα ποικίλα ρεύματα που επηρέασαν την πεζογραφική παραγωγή, με παράλληλη εξέταση αντιπροσωπευτικών κειμένων της περιόδου (Ξενόπουλος, Θεοτόκης, Χατζόπουλος, Καζαντζάκης).

Ευριπίδης Γαραντούδης

Στόχος του μαθήματος είναι η παρουσίαση αντιπροσωπευτικών κειμένων της ελληνικής ποίησης του 19ου αιώνα και πιο συγκεκριμένα της περιόδου 1820-1880. Συγκεκριμένα, θα αναλυθούν από ιστορικογραμματολογική και αισθητική σκοπιά αντιπροσωπευτικά ποιητικά κείμενα των βασικών ποιητών της επτανησιακής και της αθηναϊκής ποιητικής παράδοσης, με έμφαση στο έργο του Διονυσίου Σολωμού και του Ανδρέα Κάλβου. Δευτερευόντως θα εξεταστούν ποιητικά κείμενα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, του Παναγιώτη Σούτσου, του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή κ.ά.

Θανάσης Αγάθος

Εστίαση στη νεοελληνική πεζογραφία των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα και στα ποικίλα ρεύματα που επηρέασαν την πεζογραφική παραγωγή, με παράλληλη εξέταση αντιπροσωπευτικών κειμένων της περιόδου (Ξενόπουλος, Θεοτόκης, Χατζόπουλος, Καζαντζάκης).

Νάντια Φραγκούλη

Στόχος του μαθήματος είναι να κατανοηθεί η θέση της ποίησης της γενιάς του 1930 ως ιστορικογραμματολογικού σταθμού στην Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, ενώ ενδιαφέρει ειδικότερα ο χαρακτηρισμός του έργου της ως νεοελληνικής εκδοχής του υψηλού μοντερνισμού. Τα χαρακτηριστικά της ποίησης των βασικών εκπροσώπων της γενιάς θα μελετηθούν με άξονα τον ορισμό του μοντέρνου στην ποίηση από τον Νάσο Βαγενά, και αναφορές στα χαρακτηριστικά της ποίησης του μοντερνισμού στη λογοτεχνία της Δύσης. Παράλληλα θα τεθεί ο προβληματισμός της σύγχρονης φιλολογικής έρευνας για τον «μύθο» της γενιάς του ’30, ενώ θα μας απασχολήσουν οι βασικές έννοιες που η φιλολογική κριτική χρησιμοποιεί για την περιγραφή της ποιητικής παραγωγής της (απελευθέρωση της μορφής, «δύσκολη τέχνη», μυθική μέθοδος, διακειμενικότητα, ελληνικότητα, υπερρεαλιστικά στοιχεία). Τέλος, θα εξετάσουμε τις επαφές του έργου των ποιητών της γενιάς του 1930 με τις άλλες τέχνες (ζωγραφική, κινηματογράφος, μουσική), με ιδιαίτερη έμφαση στις μεθοδολογικές προϋποθέσεις των διακαλλιτεχνικών προσεγγίσεων. Τα κειμενικά παραδείγματα που θα μας απασχολήσουν προέρχονται από το έργο των Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, Αντρέα Εμπειρίκου, Νίκου Εγγονόπουλου και Γιάννη Ρίτσου.

Θανάσης Αγάθος

Μελέτη των ιδεολογικών και αισθητικών προσανατολισμών των πεζογράφων της γενιάς του 1930, παρουσίαση αντιπροσωπευτικών κειμένων της περιόδου (Μυριβήλης, Θεοτοκάς, Τερζάκης, Πολίτης, Βενέζης, Καραγάτσης, Νάκου κ.ά.) και εξέταση της κριτικής υποδοχής τους και της θέσης τους στον κανόνα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

Μαρία Ρώτα

Η ανανέωση του νεοελληνικού πεζού λόγου κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Θεματικές και μορφικές αναζητήσεις, ιδεολογικές τάσεις και καλλιτεχνικά ρεύματα, ο καταλυτικός ρόλος του πρόσφατου ιστορικού παρελθόντος (κατοχή, αντίσταση, εμφύλιος). Προσέγγιση αντιπροσωπευτικών κειμένων των Α. Κοτζιά, Δ. Χατζή, Γ. Ιωάννου, Μ. Αλεξανδρόπουλου, Μ. Χάκκα.

Δημήτρης Αγγελάτος, Γιάννης Ξούριας & Λητώ Ιωακειμίδου

Βασικός στόχος του μαθήματος είναι η επαλήθευση της ανάγνωσης από τους φοιτητές/τριες μιας σειράς λογοτεχνικών έργων που διδάχθηκαν σύμφωνα με το πρόγραμμα μαθημάτων του Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας κατά τα προηγούμενα έτη των σπουδών τους και δευτερευόντως η γνώση της ιστορικογραμματολογικής πλαισίωσης αυτών των έργων. Η ανάγνωση-μελέτη θα γίνεται από το φάκελο του μαθήματος στο eclass, όπου θα υπάρχει το corpus των λογοτεχνικών έργων, σε ψηφιοποιημένη μορφή, σύμφωνα με την εξεταζόμενη ύλη των μαθημάτων του Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας κατά τα τελευταία ακαδημαϊκά έτη. Η εξέταση του μαθήματος θα είναι προφορική και θα γίνεται από τον εξεταστή του μαθήματος με την παρουσία άλλων δύο μελών του Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας.